نیکلای دوم، آخرین تزار روس و آخرین امپراتور روسیه قبل از انقلاب اکتبر 1917، در سال 1868 میلادی به دنیا آمد. وی در سال 1894 میلادی در 26 سالگی پس از مرگ پدرش به حکومت رسید و بر اثر بی‌تجربه بودن، زمام امور کشور در اختیار عموهای وی قرار گرفت. با شکست روسیه از ژاپن در سال 1905 میلادی فرصت مناسبی برای مردم پیش آمد تا علیه حکومت دیکتاتوری تزاری شورش نمایند. این تظاهرات و اعتصابات به تدریج تمامی کارخانجات و ارگان‌های حکومتی را دربرگرفت و اوج آن، کشتار 22 ژانویه 1905 یا یکشنبه سیاه بود که صدها نفر از معترضان به دست نیروهای تزار کشته شدند.
نیکلای دوم برای فرو نشاندن ناآرامی‌ها دستور داد مجلس مشورتی دوما تشکیل شود. اما دوره‌های اول و دوم دوما به دلیل نقشی که در تضعیف تدریجی پایه‌های حکومت تزار ایفا کرد، پس از چند ماه فعالیت منحل شد و اعضای آن به زندان با اعمال شاقه یا به اردوگاه‌های کار اجباری محکوم شدند. لنین که در آن زمان رهبری اکثریت مخالفان را بر عهده داشت از کشور گریخت و به سوئیس رفت. از آن سو، جنگ و گریز سیاسی و نظامی میان تزار و مردم روسیه تا سال‌های بعد با قوت و ضعف ادامه داد تا اینکه این شورش‌ها به جنگ جهانی اول در سال 1914 میلادی متصل شد و وقوع جنگ، پایه‌های حکومت تزاری را به شدت متزلزل ساخت. به موازات این حوادث، جریان‌های مخالف تزار و در رأس آن بلشویک‌ها به رهبری لنین بر شدت مبارزات خود افزودند و در نتیجه تزار در 15 مارس 1917 با واگذاری قدرت به رئیس مجلس دوما، پس از 23 سال از حکومت کناره‌گیری کرد.
پس از چندی، با ورود لنین به مسکو، تزار از قدرت خلع شد و هم‌زمان با روی کار آمدن دولت موقت تزار، از آن پس به مدت 15 ماه تحت نظر قرار گرفت. در این هنگام، لنین که از رشد گروه‌های مخالف بلشویسم در روسیه و احتمال قدرت گرفتن سلطنت‌طلبان و طرفداران تزار بیم‌ناک بود، دستور قتل تزار و خانواده او را صادر کرد. سرانجام دستور قتل‌عام خانواده سلطنتی روسیه در شب 16 ژوئیه 1918 میلادی در تبعیدگاه آن‌ها به موقعِ اجرا گذاشته شد. مأموران اجرای حکم لنین به قدری در اجرای این دستور عجله داشتند که فرصت تشخیص هویت و جدا کردن اعضای خانواده سلطنتی را از همراهان و خدمه آن‌ها پیدا نکردند و علاوه بر تزار و خانواده‌اش، پزشک و خدمتکاران آن‌ها را نیز به رگبار گلوله بستند.