ریشه انقلاب مشروطیت را باید در رفتار ظالمانه پادشاهان قاجار و تعدی و تجاوز شاهزادگان و وابستگان دربار و حکومت حاکمان ولایات و مداخله بی حد و حصر دولت‌های روس و انگلیس در امور ایران و مخالفت مردم با آنها دانست. بر مصدر کار، کسانی حضور داشتند که به جای رسیدگی به امور مملکت و مشکلات مردم، با بذل و بخشش‌های بی دریغ به فکر استحکام موقعیت خویش بودند. با به سلطنت رسیدن مظفرالدین شاه، فساد در دربار و فقر و بی عدالتی در جامعه بیداد می‌کرد.
در ابتدا کلید حرکت انقلاب مشروطه از اهانت به روحانیان شروع شد. مسیو نوژ بلژیکی را که مسئول امور مالی ایران بود، لباس روحانیت پوشاندند و در حال مسخرگی عکس گرفتند. از آن طرف، به دلیل اهانت کارگران بانک روس به قبرستان مسلمانان و اجساد مردگان، مردم به ساختمان در حال احداث بانک روس حمله کردند و آن را ویران ساختند. از سویی جنگ روس و ژاپن باعث شد قیمت قند بالا رود و به این بهانه دولت، دو تن از تجار و از مهم‌ترین بازاریان تهران را به چوب بست. بازار تعطیل شد و مردم و روحانیون جمع شدند و به مسجد آمدند و مساجد به عنوان مهم‌ترین پایگاه‌های انقلابی وارد عمل شدند. در نهایت و پس از طی حوادث فراوان، حرکت مردم با ارشادات و رهبری روحانیت آغاز گردید و برای رسیدن به خواسته‌های خویش که یکی از آنها تأسیس عدالت‌خانه بود، ادامه مسیر دادند و در این راه، تحصن علما و مردم در صحن حرم حضرت عبدالعظیم در ری و سپس مهاجرت به قم باعث عقب نشینی دستگاه استبداد شد.
هرچند در این میان، عده‌ای آگاهانه و ناآگاهانه با پناه گرفتن در سفارت انگلیس، برای استمرار سلطه غرب در ایران، شرط تحقق نظام مشروطه را به کارگیری قوانین و ارزش‌های غربی و آموزه‌ها و دستاوردهای رنسانس اعلام کردند و بر آن پای فشردند. به طوری که حاضر نشدند احکام حیات بخش اسلام و آموزه‌های پیامبر اسلام ص و ارزش‌های حکومت علوی، معیار و شرط مشروطه باشد. این مبارزه در مرحله بعد منجر به ایجاد نظام مشروطه و تأسیس مجلس شورای ملی گردید و به حکومت استبداد پایان داد. هرچند نهضت مشروطه با آرمانی مقدس و والا و با رهبری روحانیت آغاز شد ولی در نهایت از مسیر اصلی خود عدول کرد، به طوری که کسانی غیر از مجاهدان اصلی بر مصدر کار قرار گرفتند و اصول اسلامی را در حاشیه قرار دادند.