حضرت امام حسن عسکری (ع) پس از بیست و هشت سال زندگی و شش سال امامت در هشتم ربیع‌الاول سال 260 هجری قمری در شهر سامرا و به دست معتمد عباسی به شهادت رسید و در کنار مرقد مطهر پدر بزرگوار خویش مدفون گردید. آن حضرت، همواره تحت نظر و در زندان‌های طاغوت‌های عصر خود بود و سرانجام با زهر جفا، شهید شد. امام حسن عسکری (ع) با همه اختناق و محدودیت‌های زمان توانست به بهترین وجه و در حد امکان، فشردگی مبارزه در مقابل ستمگران و حکام جور را حفظ کرده و این نهضت نهفته را هدایت نماید. آن حضرت، قطب دایره مبارزه بود و دیگران بر اطراف او دور می‌زدند. دوست و دشمن می‌دانستند که امام و پیروان او، خلافت ناحق عباسی را قبول ندارند و طرفدار حکومت واقعی و نجات دهنده اسلام‌اند.
امام حسن عسکری، با وجود همه فشارهای دستگاهِ جور عباسی و کنترل‌ها و مراقبت‌های بی‌وقفه دولت مرکزی، یک سلسله فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضد اسلامی انجام داد که بدین گونه قابل ذکرند: کوشش‌های علمی در دفاع از آیین اسلام و ردّ اشکال‌ها و شُبهاتِ مخالفان و نیز تبیین اندیشه صحیح اسلامی؛ ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان مناطق مختلف از طریق تعیین نمایندگان و اعزام پیک‌ها و ارسال پیام‌ها؛ فعالیت‌های سر‌ی سیاسی به رغم کنترل‌های حکومت عباسی؛ حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان، به ویژه یاران خاص خود؛ تقویت و توجیه سیاسی رجال و عناصر مهم شیعه در برابر مشکلات؛ استفاده گسترده از آگاهی غیبی برای جلب منکران امامت و دلگرم کردن شیعیان؛ آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت فرزند خود، امام مهدی (عج).